دوره بندی در تاریخ ادبی (پیشینه، خاستگاه های فلسفی و کارکردها)

مطالعات تاریخی، در میان شیوه های طبقه بندی اطّلاعات تاریخی، بیش از همه به دوره بندی گرایش دارند. دوره بندی، اطّلاعات تاریخی را در محور زمانی بخش بندی می کند. نوشتۀ حاضر، پیشینه، بنیادهای فکری- فلسفی و کارکردهای دوره بندی را در تاریخ، به طور عام و در تاریخ ادبی، به طور خاص بررسی می کند. دوره بندی، مفهومی دیرپاست و رویکردها و شیوه های آن در گذر زمان دستخوش تحوّلات بسیار بوده است. روایتی که در این نوشته از این تحوّلات به دست داده می شود، نشان می دهد چگونه زمینه های کاربست این مفهوم در تاریخ ادبی فراهم آمده است. از این رو، بررسی نسبت میان دوره بندی در تاریخ عمومی و تاریخ ادبی ضرورت می یابد. مورّخان ادبی، دوره بندی را در معانی مختلفی به کار می برند. این معانی مختلف، از آبشخورهای فکری و فلسفی گوناگونی می آیند و درک این بنیادهای فکر و فلسفی، پیش درآمد فهم الگوهای ساختاری- در اینجا دوره بندی- برآمده از آنان است. با آن که از اوایل قرن بیستم تلاش های بسیاری برای تفکیک حوزۀ تاریخ ادبیّات و نقد ادبی صورت گرفته است، دوره بندی به عنوان عملی که ساختار کتب تاریخ ادبی را معیّن می کند، خود عملی انتقادی به شمار می رود و کارکردهایی اساسی در مطالعات ادبی دارد.